Co musisz wiedzieć o licznikach energii elektrycznej?

Licznik energii elektrycznej znajduje się w każdym gospodarstwie domowym, zakładzie przemysłowym czy budynku użyteczności publicznej wyposażonym w instalację elektryczną. W obrębie danej instalacji licznik elektryczny pełni bardzo ważną funkcję: odpowiada za dokładny pomiar zużycia energii elektrycznej oraz rejestrację ilości pobranej mocy, co stanowi podstawę do rozliczeń z dostawcą energii. W tym artykule omawiamy, jakie rodzaje liczników energii są obecnie używane i jak działają poszczególne typy, opisujemy także, jak odczytywać domowy licznik energii elektrycznej.

Licznik energii elektrycznej - co to jest?

Technicznie rzecz biorąc, licznik elektryczny to precyzyjne urządzenie pomiarowe, przeznaczone do dokładnego wskazywania ilości energii elektrycznej przepływającej przez niego w określonej jednostce czasu. Liczniki prądu zazwyczaj wskazują zużycie w kilowatogodzinach (kWh), rzadziej w megawatogodzinach (MWh). Co istotne, rozliczenie z dostawcą energii elektrycznej jest niemożliwe bez licznika, dlatego urządzenia te są montowane standardowo w każdym obiekcie budowlanym podłączonym do ogólnej sieci elektroenergetycznej.

Liczniki energii elektrycznej - rodzaje

Liczniki energii można klasyfikować ze względu na różne kryteria, jednak zasadniczy podział wynika z konstrukcji urządzenia. Pod tym względem wyróżniamy dwa główne typy liczników:

• licznik indukcyjny (licznik elektromechaniczny)
• elektroniczny licznik prądu (licznik cyfrowy)

Zasada działania głównych rodzajów liczników jest opisana w dalszej części artykułu.

W zależności od rodzaju instalacji w danym budynku wyróżnia się następujące rodzaje liczników energii elektrycznej:

• licznik jednofazowy - do pomiaru zużycia prądu w trójprzewodowych instalacjach jednofazowych (230 V);
• licznik trójfazowy - do pomiaru zużycia energii w pięcioprzewodowych instalacjach trójfazowych (400 V).

Można także klasyfikować liczniki energii według zastosowania:

• licznik główny - mierzy całkowitą ilość energii zużytej przez dany budynek czy obiekt;
• podlicznik energii elektrycznej (określany też czasem jako sublicznik elektryczny) - wykorzystywany do pomiaru zużycia energii elektrycznej w konkretnej części instalacji elektrycznej bądź w wydzielonym obwodzie, np. w poszczególnych mieszkaniach w kamienicy mogą być założone podliczniki dla każdego mieszkania osobno.

Jak działa licznik prądowy?

W zależności od konstrukcji, każdy licznik elektryczny mierzy zużycie energii elektrycznej w naszych domach w oparciu o inną zasadę działania.

Indukcyjny licznik do prądu jest wyposażony w aluminiową tarczę, która obraca się pod wpływem pola magnetycznego wytworzonego przez dwie cewki znajdujące się wewnątrz licznika w ściśle określonych względem siebie i traczy miejscach. Prąd przepływający przez cewki powoduje powstawanie momentu napędowego, którego wartość jest proporcjonalna do iloczynu chwilowej wartości prądu i napięcia (czyli mocy czynnej). Ten moment napędowy wprowadza tarczę w ruch, a każdy jej obrót oznacza zużycie określonej ilości energii.

Mówiąc w dużym uproszczeniu, liczniki indukcyjne dokonują pomiaru ilości pobranej energii w oparciu o szybkość ruchu tarczy - im szybciej się ona obraca, tym większe zużycie prądu w danym momencie.

Co w tym kontekście ważne, należy pamiętać, że jedną z części układu pomiarowego w liczniku indukcyjnym jest magnes trwały, który jest niezwykle czuły na zewnętrzne pola magnetyczne. W przypadku, gdy takie pole będzie oddziaływać na licznik indukcyjny, jego wskazania zostaną przekłamane (będą zawyżone).

Licznik elektroniczny natomiast działa w oparciu o podzespoły elektroniczne i elementy półprzewodnikowe (specjalizowane układy scalone), które wytwarzają impulsy w wyniku przepływu prądu, proporcjonalnie do ilości pobranej energii. Liczba impulsów jest precyzyjnie zliczana przez urządzenie w określonej jednostce czasu, dzięki czemu pomiar zużycia prądu przez licznik prądu elektroniczny jest znacznie dokładniejszy niż w przypadku liczników indukcyjnych.

Coraz większą liczbę liczników elektronicznych wykorzystywanych obecnie do pomiaru zużycia energii można określić jako inteligentny licznik energii elektrycznej, czyli urządzenie wyposażone w zaawansowaną elektronikę umożliwiającą zdalny odczyt wskazań oraz automatyczną komunikację z dostawcą energii w zakresie informacji co do aktualnego zużycia prądu czy np. w przypadku awarii urządzenia.

Licznik elektryczny - odczyt

Jeśli chodzi o licznik energii elektrycznej odczyt ilości pobranej energii elektrycznej zależy od typu licznika.

W przypadku klasycznych liczników indukcyjnych zużyty prąd jest pokazany w formie szeregu cyfr na obrotowych wskaźnikach, przy czym na ostatnim miejscu (zwykle oznaczonym czerwonym kolorem) rejestrowane są dziesiąte części kilowatogodzin. Co równie istotne, aby określić, ile prądu zostało zużyte w danym odcinku czasu, niezbędne jest wcześniejsze spisanie stanu licznika i porównanie go ze stanem wskazywanym bieżąco - po odjęciu od bieżącej liczby kilowatogodzin wartości zapisanej wcześniej, uzyzkamy ilość zużytego prądu.

Elektroniczny licznik zużycia prądu ma pod tym względem przewagę, ponieważ nie wymaga od użytkownika wykonywania działań matematycznych czy spisywania stanu licznika, jednak prezentowane na ekranie informacje należy umieć odczytać, ponieważ są przedstawione w lewym górnym rogu wyświetlacza za pomocą tzw. kodu OBIS. Na obudowie danego licznika zwykle umieszczona jest instrukcja do odczytu jego wskazań, ponieważ kody OBIS mogą być różne w zależności od licznika. Najczęściej pobór prądu w taryfie jednostrefowej (czyli najpopularniejszej w przypadku gospodarstw domowych w naszym kraju) jest oznaczony kodem 1.8.0, a pomiędzy informacjami nawiguje się za pomocą przycisków na obudowie licznika.

Licznik energii - do kogo należy?

Zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami właścicielem danego licznika energii elektrycznej jest dystrybutor energii, dostarczający prąd do obiektu, w którym licznik jest zamontowany. Dostawca energii ma obowiązek zapewnienia prawidłowości działania licznika oraz jego regularnej kalibracji, natomiast użytkownik jest zobligowany do dbania o nienaruszalność licznika i ochronę urządzenia przed potencjalnymi uszkodzeniami mechanicznymi czy zanieczyszczeniami, a także udostępnianie licznika do odczytu w razie potrzeby.

Kto montuje nowy licznik prądu?

W nowych budynkach za montaż licznika jest odpowiedzialny dostawca (dystrybutor) energii. Co istotne, odbywa się to dopiero po odbiorze technicznym instalacji elektrycznej w danym obiekcie, a samo urządzenie powinno posiadać zabezpieczenie w postaci dwóch plomb. Pierwszą zakłada Zakład Energetyczny w celu uniemożliwienia jakichkolwiek modyfikacji czy pominięcia licznika, natomiast druga plomba jest umieszczana przez Główny Urząd Miar jako potwierdzenie pełnej sprawności licznika i prawidłowości jego działania.

Licznik prądowy - awaria, naprawa, wymiana

W przypadku awarii licznika energii bądź podejrzenia jego nieprawidłowej pracy, należy ten fakt zgłosić odpowiedniej instytucji - może to być dostawca energii w danej części kraju lub Pogotowie Energetyczne (nr. tel. 991). Nigdy nie należy podejmować samodzielnych prób naprawy czy demontażu licznika, ponieważ grozi to nie tylko potencjalnym porażeniem prądem, ale także odpowiedzialnością wynikającą z obowiązujących przepisów (kara finansowa zgodnie z cennikiem dostawcy prądu).

Wymiana licznika energii powinna się odbywać cyklicznie, odpowiednio do daty ważności legalizacji konkretnego licznika. Zazwyczaj okres legalizacyjny wynosi od 8 do 15 lat, zależnie od typu licznika i rodzaju instalacji. Taka wymiana jest dla końcowego użytkownika bezpłatna. Warto w tym kontekście podkreślić, że według regulacji ustawowych, do 2028 roku Polska zobowiązana jest do wymiany liczników w taki sposób, aby co najmniej 80% z nich stanowiły liczniki inteligentne.

Podsumowanie

Wybór odpowiedniego licznika, zgodnego z wymaganiami prawnymi i technicznymi, jest niezwykle ważny nie tylko z perspektywy końcowego użytkownika, ale również dostawcy energii. Inteligentne liczniki elektroniczne ogromnie ułatwiają kontrolę kosztów oraz monitorowanie zużycia energii, a dzięki możliwości dwukierunkowej komunikacji znacznie usprawniają odczyt wskazań, aktualizację oprogramowania i kalibrację urządzenia.

W razie pytań zapraszamy do kontaktu - nasi specjaliści chętnie odpowiedzą na pytania i wyjaśnią wątpliwości.