Protokół przeglądu instalacji elektrycznej - co jest istotne?

Zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami przegląd instalacji elektrycznej jest zobowiązany wykonywać właściciel bądź zarządca każdego obiektu budowlanego wyposażonego w instalację elektryczną. Zależnie od przeznaczenia budynku oraz jego rodzaju, przeglądy instalacji należy wykonywać co określony czas, a po zakończeniu każdego przeglądu konieczne jest sporządzenie protokołu potwierdzającego wykonanie wymaganych ustawowo czynności. Poniżej szczegółowo opisujemy, jak często należy przeprowadzać przeglądy instalacji elektrycznej, co powinien zawierać protokół i na czym zgodnie z przepisami prawa powinien polegać przegląd instalacji elektrycznej w domu bądź mieszkaniu.

Protokół przeglądu instalacji elektrycznej - podstawowe informacje

W ujęciu ogólnym protokół przeglądu instalacji elektrycznej jest dokumentem, który na gruncie prawa stanowi pisemne poświadczenie przeprowadzenia kontroli instalacji elektrycznej w danym obiekcie budowlanym (np. domu jednorodzinnym) albo jego części (np. mieszkaniu w bloku). Obowiązek wykonania okresowej kontroli i badania instalacji elektrycznej co najmniej raz na 5 lat nakłada na zarządców i właścicieli obiektów budowlanych art. 62 ustawy Prawo budowlane, zgodnie z którym kontrola powinna obejmować badanie instalacji elektrycznej w zakresie stanu sprawności połączeń, osprzętu, zabezpieczeń i środków ochrony od porażeń, oporności izolacji przewodów oraz uziemień instalacji i aparatów.

Kto może sporządzić protokół przeglądu instalacji elektrycznej?

Zgodnie z obowiązującymi w Polsce regulacjami prawnymi do wykonywania przeglądów i pomiarów instalacji elektrycznych w obiektach budowlanych są upoważnione wyłącznie osoby posiadające odpowiednie uprawnienia budowlane w specjalności sieci i instalacje elektryczne, a także osoby posiadające właściwe kwalifikacje specjalistyczne (tzw. świadectwa kwalifikacyjne) w zakresie eksploatacji (E) oraz dozoru (D) wraz z wyszczególnionym zakresem kontrolno-pomiarowym dla urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznych.

Protokół przeglądu instalacji elektrycznej - wzór

Obowiązujące w Polsce regulacje prawne, normy i przepisy nakazują sporządzić po przeprowadzeniu okresowej kontroli protokół przeglądu instalacji elektrycznej. Wzór takiego protokołu nie jest stały i zmienia się wraz ze zmianami w obowiązujących przepisach, o czym warto pamiętać, szukając szablonu takiego dokumentu. Należy jednak zawsze mieć na uwadze, że jeśli chodzi o przegląd instalacji elektrycznej protokół we wzorcowej postaci powinien być dostępny w aktualnej obowiązującej normie branżowej PN-HD 60364-6: 2016-07. Zgodnie z zapisami tej normy oraz regulacjami prawnymi ujętymi w przepisach Ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity: Dz. U. 2023 poz. 682), protokół przeglądu instalacji elektrycznej musi zawierać przynajmniej następujące informacje:

• data przeprowadzenia kontroli;
• imię i nazwisko, a także numer uprawnień (wraz ze specjalnością, w której zostały wydane) osoby przeprowadzającej kontrolę oraz jej podpis;
• imię i nazwisko albo nazwa właściciela lub zarządcy użytkowanego obiektu budowlanego;
• określenie kontrolowanego obiektu budowlanego umożliwiające jego identyfikację;
• zakres kontroli;
• ustalenia dokonane w zakresie kontroli, w tym wskazanie nieprawidłowości, jeżeli zostały stwierdzone;
• zalecenia, jeżeli zostały stwierdzone nieprawidłowości;
• metody i środki użytkowania elementów obiektów budowlanych narażonych na szkodliwe działanie wpływów atmosferycznych i niszczące działanie
• innych czynników, w przypadku kontroli tych elementów;
• zakres niewykonanych zaleceń określonych w protokołach z poprzednich kontroli.

Należy mieć na uwadze, że wskazany powyżej zakres informacji koniecznych do podania w protokole z przeglądu instalacji elektrycznej to jedynie bezwzględne minimum ustawowe. Dobrą praktyką jest także wyszczególnienie w protokole danych technicznych urządzeń wykorzystanych podczas oględzin i przeprowadzania pomiarów (nazwa, model itd.), załączenie szkiców instalacji i rozmieszczenia poszczególnych obwodów czy dokumentacji zdjęciowej.

Protokół przeglądu instalacji elektrycznej w mieszkaniu

W przypadku wykonywania przeglądów instalacji elektrycznej w mieszkaniach znajdujących się w budynkach wielorodzinnych, w protokole dla danego mieszkania zwykle nie znajdą się informacje dotyczące instalacji uziemiającej budynku czy informacje na temat kontroli zewnętrznych elementów instalacji elektrycznej.

Protokół z przeglądu instalacji elektrycznej w domu jednorodzinnym

W przypadku przeglądów instalacji elektrycznej wykonywanych w domach jednorodzinnych, w protokole powinny być uwzględnione wyniki przeglądu zewnętrznych elementów instalacji elektrycznej (jak np. instalacja fotowoltaiczna czy okablowanie poprowadzone po powierzchni ścian), a także wyniki pomiaru rezystancji uziemienia. Jeśli budynek jest wyposażony w instalację odgromową, wyniki jej kontroli również powinny znaleźć się w protokole z przeglądu instalacji elektrycznej.

Warto mieć na uwadze, że wiele spośród użytkowanych obecnie domów jednorodzinnych posiada instalacje elektryczne wykonane według standardów uznawanych dziś za przestarzałe (np. rozdzielnice z bezpiecznikami topikowymi), a nierzadko także z materiałów mogących zwiększać ryzyko wystąpienia awarii czy pożaru (przewody aluminiowe, gniazdka bez uziemienia itp.).

Ze względów bezpieczeństwa jednym z pierwszych kroków przed rozpoczęciem eksploatacji budynku, co do którego istnieje pewność (lub uzasadnione podejrzenie), że ułożona w nim instalacja elektryczna nie spełnia współczesnych standardów, powinien być gruntowny przegląd istniejącej instalacji.

Przeprowadzenie przeglądu pozwoli jednoznacznie określić, czy instalacja w ogóle nadaje się do użytkowania i jakie ewentualnie prace remontowe czy modernizacyjne należałoby w jej obrębie przeprowadzić, aby nie stanowiła zagrożenia podczas eksploatacji. Dotyczy to zwłaszcza starszych budynków wykonanych z materiałów łatwopalnych (drewno), w których aktualne przepisy prawa nakazują układać instalacje elektryczne o odpowiedniej specyfikacji i parametrach.

Protokół z przeglądu instalacji elektrycznej - na co jeszcze zwrócić uwagę?

Wśród kwestii, których znaczenie jest dość często bagatelizowane w kontekście przeprowadzania okresowych przeglądów instalacji elektrycznych, na pierwszy plan wysuwają się następujące sprawy:

• faktyczne przeprowadzenie przeglądu instalacji elektrycznej - wbrew pozorom nie należą do rzadkości sytuacje, kiedy obligatoryjny przegląd instalacji elektrycznej traktowany jest jako uciążliwy obowiązek i polega na podpisaniu przez "kontrolera" fikcyjnego papieru z naniesionymi równie fikcyjnymi informacjami, które ze stanem faktycznym nie mają nic wspólnego. Warto w tym miejscu podkreślić, że złożenie podpisu na tak "sporządzonym" protokole stanowi w świetle prawa poświadczenie nieprawdy i może skutkować odpowiedzialnością karną w sytuacji, gdy dopuszczona w ten sposób do eksploatacji instalacja ulegnie awarii, w wyniku której dojdzie do szkód majątkowych lub ktoś ucierpi czy zginie. Przypomnijmy: przegląd instalacji elektrycznej obejmuje oględziny (weryfikację organoleptyczną, bez użycia urządzeń pomiarowych) oraz czynności pomiarowe i próby z użyciem specjalistycznej aparatury kontrolno-pomiarowej;
• wprowadzanie zmian w instalacji - każda, nawet najmniejsza modyfikacja dowolnego obwodu elektrycznego w obrębie danej instalacji, powinna zakończyć się przeglądem i wykonaniem protokołu przez specjalistę posiadającego odpowiednie uprawnienia. Jedynie wtedy użytkownik instalacji może mieć pewność, że wprowadzone zmiany nie wpłynęły negatywnie na bezpieczeństwo i prawidłową pracę instalacji;
• wykonywanie pomiarów na pojedynczym gniazdku - wszystkie pomiary w obrębie poszczególnych obwodów (zwłaszcza pomiary IPZ) powinny być przeprowadzane na każdym gniazdku, ponieważ nawet w przypadku gniazd podwójnych (czyli teoretycznie identycznych prądowo) możliwe są sytuacje, w których wyniki na poszczególnych gniazdach będą różne ze względu na ukryte wady. Wykrycie ich podczas kontroli może stanowić pierwszy sygnał na temat potencjalnego zagrożenia dla bezpieczeństwa eksploatacji instalacji;
• przekonanie, że protokół nie musi zawierać "przesadnie" szczegółowych informacji/danych pomiarowych - w rzeczywistości warto w protokole umieszczać praktycznie wszystko, co ma związek z przeprowadzanym przeglądem instalacji elektrycznej, ponieważ może to mieć znaczenie w przyszłości - np. dla kolejnych kontrolerów czy dla właściciela danej nieruchomości w sytuacji, gdy instalacja ulegnie awarii, w wyniku której ktoś ucierpi. Jedną z pierwszych dokumentacji, jaką będzie weryfikować w takim przypadku ubezpieczyciel danej nieruchomości, są właśnie protokoły z przeglądów instalacji i dopuszczenia jej do użytkowania.

Podsumowanie

Protokół przeglądu instalacji elektrycznej to dokument prawny, który powinien zawierać szczegółowe informacje dotyczące stanu technicznego kontrolowanej instalacji elektrycznej oraz jej zgodności z obowiązującymi przepisami prawa. W Polsce, w myśl obowiązujących przepisów i regulacji normatywnych, taki protokół musi być sporządzony rzetelnie, zgodnie z obowiązującymi normami oraz procedurami, a przede wszystkim zgodnie ze stanem faktycznym. Tylko wtedy nie będzie to zwykła kartka papieru z przypadkowymi danymi - rzetelnie wykonany protokół przeglądu instalacji elektrycznej spełni swoją zasadniczą rolę, czyli będzie stanowić niepodważalne potwierdzenie prawidłowości działania instalacji elektrycznej i jej wszystkich elementów.